Hướng tới Cộng đồng kinh tế ASEAN

Yên bình Một gian hàng tại hội chợ về thực phẩm và đồ uống được tổ chức ở Thái Lan (ThaiFEX 2013). AEC đang hướng tới việc tạo ra một thị trường chung có dân số 600 triệu người. Ảnh: V.T.X. AEC là gì? AEC sẽ hòa trộn nền kinh tế của 10 nhà nước thành viên thành một khối sinh sản, thương nghiệp và đầu tư, tạo ra thị trường chung của một khu vực có dân số 600 triệu người và tổng sản lượng (GDP) hàng năm khoảng 2.000 tỉ đô la Mỹ. Để thành một thị trường chung, một cơ sở sinh sản và phân phối chung, AEC sẽ thực hiện tự do luân chuyển năm yếu tố căn bản: nguyên, hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và cần lao lành nghề. Khi AEC ra đời, thuế nhập cảng sản phẩm và dịch vụ từ các nước thành viên sẽ giảm về 0%, toàn bộ các lĩnh vực kinh tế sẽ được mở cửa hấp thu đầu tư và doanh nghiệp một nước thành viên làm ăn ở các nước AEC khác sẽ được đối xử đồng đẳng với doanh nghiệp sở tại. Nếu thành công AEC sẽ là thành tựu có tính điển hình (landmark) cho sự hòa nhập khu vực, sẽ xúc tiến tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ cho các nền kinh tế thành viên; trái lại, “nếu AEC không được phát động suôn sẻ vào cuối năm 2015 thì cộng đồng thế giới sẽ giảm lòng tin vào sức mạnh thật sự và tiềm năng của ASEAN”, Giáo sư Hidetoshi Nishimura, Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu kinh tế ASEAN và Đông Á, nhận định. Đường tới AEC ASEAN còn phải gầy dựng niềm tin trong nhân dân rằng hội nhập kinh tế khu vực là con đường tốt nhất để tiến tới. Liệu AEC có thể ra đời vào năm 2015 không? Các quan chức và thương nhân dự Diễn đàn Lãnh đạo ASEAN lần thứ 10 tổ chức tại Kuala Lumpur thứ Năm tuần trước (18-7) đều tỏ ra lạc quan khi trả lời câu hỏi này. Bộ trưởng Công nghiệp và thương nghiệp quốc tế Malaysia Datuk Seri Mustapa Mohamed nói: “Các chính phủ trong khu vực đều cam kết đảm bảo thực hành các sáng kiến mấu chốt trong hội nhập kinh tế. Chúng tôi phải hoàn tất lời hứa của mình”. Từ lâu, ASEAN đã đẩy mạnh các cầm chuẩn bị cho AEC duyệt việc gỡ bỏ các rào cản chính về quan thuế, tự do hóa lĩnh vực dịch vụ và nới lỏng các quy định về đầu tư nước ngoài. Theo bẩm thường niên 2012-2013 vừa ban bố của ông Lê Lương Minh, Tổng thư ký ASEAN, đến cuối tháng 3-2013, ASEAN đã hoàn thành 80% các giải pháp được nêu trong kế hoạch xây dựng AEC trên tất thảy các lĩnh vực. “Giờ đây, hiệp nghị đầu tư toàn diện ASEAN đã được khai triển đầy đủ, hiệp nghị ASEAN về chuyển di con người (ASEAN Agreement on Movement of Natural Persons - MNP) đã được ký kết; việc triển khai thí nghiệm chương trình Một cửa sổ ASEAN (Asean Single Window), nhằm cải thiện các điều kiện tiện lợi cho thương mại khu vực đang được đẩy mạnh, trong khi trên lĩnh vực liên lạc vận chuyển đã có nhiều tiến bộ trong việc thông qua hiệp nghị”, mỏng của ông Minh cho biết. Theo ít này, năm ngoái ASEAN đạt mức tăng trưởng GDP 5,6%, cao hơn mức 4,7% của năm 2011 nhờ nhu cầu tăng mạnh và các biện pháp hội nhập thương mại, kinh tế nội vùng. Tuy nhiên, Giáo sư Nishimura cho rằng nỗi hiềm nghi về sự ra đời của AEC vẫn hiện hữu vì những kết quả thực hiện ghi trong vắng không phải lúc nào cũng trùng khớp với những gì mà người dân và doanh nghiệp đối mặt trong thực tại. Theo Giáo sư Nishimura, sẽ khó đạt được hội nhập 100% vào năm 2015, do vậy sự ra đời của AEC được coi là thành công nếu thực hiện xong cả 10 giải pháp ưu tiên, trong đó có việc gỡ bỏ thuế quan, tạo điều kiện tiện lợi cho thương nghiệp, tự do hóa dịch vụ và đầu tư. ASEAN còn phải gầy dựng niềm tin trong dân chúng rằng hội nhập kinh tế khu vực là con đường tốt nhất để tiến tới. ASEAN sẽ là động lực kinh tế châu Á? Lúc đầu, ASEAN dự kiến sẽ “khai trương” Cộng đồng kinh tế ASEAN vào ngày 1-1-2015 nhưng sau đó, do cần thêm thời kì để chuẩn bị, hội nghị cấp cao ASEAN năm ngoái đã quyết định lùi thời khắc khai trương AEC vào cuối năm, ngày 31-12-2015. Đồng thời với vậy hoàn thành công cuộc hội nhập kinh tế khu vực vào năm 2015, ASEAN cũng đang hăng hái tham gia thương thảo hiệp nghị Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (Regional Comprehensive Economic Partnership - RCEP) gồm 10 nước thành viên ASEAN và sáu nước đối tác có hiệp định thương mại tự do với ASEAN, gồm Úc, New Zealand, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Việc thương lượng hiệp định RCEP cũng dự kiến hoàn thành vào năm 2015. “Tại thời điểm đó, sẽ nổi lên vai trò chủ chốt của ASEAN như là một trọng tâm hội nhập kinh tế khu vực châu Á - thăng bình Dương”, ông Minh cho biết thêm. Ngoài AEC và RCEP, một số thành viên ASEAN như Singapore, Malaysia, Brunei và Việt Nam còn tham gia thương thảo hiệp định Đối tác xuyên yên bình Dương (TPP) với các nền kinh tế lớn như Mỹ, Nhật Bản; dự định sẽ hoàn tất vào cuối năm nay. Theo Giáo sư Nishimura, khoảng thời kì hai năm tới là thời kỳ vô cùng bận rộn và khích của ASEAN trên con đường trở thành một động lực quan yếu của kinh tế thế giới. Các nước ASEAN chuẩn bị cho AEC TạiMalaysia, thời khắc ra đời của AEC trùng với nhiệm kỳ chủ toạ ASEAN của Malaysia và chính phủ nước này xác định, sự kiện “khai trương” AEC sẽ là điểm mấu chốt của nhiệm kỳ chủ tịch này. Theo Bộ trưởng Mustapa Mohamed, đến nay Malaysia đã hoàn thành được 88% các cam kết xây dựng AEC. Các doanh nghiệpPhilippinesđang vô cùng lo lắng vì AEC sẽ buộc Philippines phải mở cửa thị trường cho doanh nghiệp nước ngoài, gia tăng sự cạnh tranh mà doanh nghiệp nước này phải đối mặt. Để giải tỏa mối lo này, chính phủ của Tổng thống Benigno Aquino đã thành lập một nhóm công tác kỹ thuật (technical working group - TWG) nghiên cứu nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp nước này. TWG quy tụ đại diện của chính phủ và tổ chức doanh nghiệp, trội có các bộ ngoại giao, bộ thương nghiệp và công nghiệp, câu lạc bộ lái buôn Makati và Phòng thương mại và Công nghiệp Philippines (PCCI). Kiến nghị ban sơ của nhóm TWG là Manila phải mau chóng tháo gỡ những “nút thắt cổ chai” đang kìm hãm sức cạnh tranh của doanh nghiệp, cải thiện môi trường kinh doanh để doanh nghiệp có thể phát huy tối đa tiềm lực của mình. Nút thắt nghiêm trọng nhất của Philippines, theo TWG, chính là cơ sở hạ tầng giao thông yếu kém, tổn phí kinh dinh cao và thiếu quy tắc chống độc quyền trong các lĩnh vực năng lượng và viễn thông. Năm 2015 AEC ra đời cũng là năm Philippines phụ trách vị trí chủ tịch luân phiên của Diễn đàn Kinh tế châu Á-thanh bình Dương (APEC). Chính phủ nước này nhận định, đây là nhịp vàng để các doanh nghiệp Philippines phát triển và hội nhập khu vực. TạiThái Lan, Thủ tướng Yingluck Shinawatra cuối tuần qua đã chủ trì hội nghị đặc biệt với các đại sứ Thái Lan ở các nước ASEAN, tỉnh trưởng các tỉnh giáp biên thuỳ với Campuchia, Lào, Myanmar và đại diện các bộ ngoại giao, nội vụ, thương nghiệp và công nghiệp... Bàn định chính sách khai hoang các lợi vậy mà AEC mang lại sau năm 2015 để xúc tiến thương mại, đầu tư và du lịch song song ngăn ngừa các loại tù đọng xuyên biên cương như buôn lậu ma túy, buôn người, nhập cư bất hợp pháp... Mối lo lớn nhất của doanh nghiệp Thái Lan khi AEC ra đời là tình trạng chảy máu chất xám khi cần lao lành nghề nước này sẽ đi tìm những công việc có thu nhập cao hơn ở Singapore và Malaysia khi AEC cho phép luân chuyển tự do lao động trong khu vực.